Tradycyjnie elfy wywodzą się z mitologii nordyckiej, gdzie występowały pod nazwą „álfar”, a cechowały się pół-boskością, ludzką posturą i ścisłą relacją z naturą – często potrafiły komunikować się z roślinami i zwierzętami.
Elfy, które występują w powieściach autorstwa J.R.R. Tolkiena, również mają wiele cech zaczerpniętych z mitologii nordyckiej i germańskiej, jednak na pierwszy plan wysuwają się ich szlachetny wygląd, głęboka duchowość oraz niezwykłe zaangażowanie w walkę po stronie dobra. Elfy „potolkienowskie”, spopularyzowane przede wszystkim za sprawą gier takich jak Dungeons & Dragons, są zazwyczaj:
- albo nieśmiertelne, albo długowieczne,
- mądrzejsze i piękniejsze od ludzi,
- obdarzone wyostrzonymi zmysłami i percepcją rzeczywistości,
- obdarzone zdolnościami, które przywodzą na myśl istoty magiczne, a nawet pochodzące z kosmosu.
Bractwo pierścienia. Władca Pierścieni. Tom 1, wersja ilustrowana (okładka twarda)
Co ciekawe, większość z elfów, które pojawiają się obecnie w popkulturze, pozbawiona jest zarostu (lub w ogóle jakiekolwiek owłosienia na ciele); brak też elfów starych bądź z nadwagą. Kolejną cechą „współczesnych” elfów jest ich androgyniczność – występują u nich cechy zarówno męskie, jak i kobiece. Doskonale widać to w postaciach z najpopularniejszych filmowych ekranizacji powieści Tolkiena XXI wieku – elfach w interpretacji Jacksona, zarówno w trylogii „Władca pierścieni”, jak i „Hobbicie”.
Androgyniczne piękno, mądrość, powściągliwość i waleczność elfów Tolkiena zapisała się w masowej wyobraźni przede wszystkim za sprawą postaci granych przez Orlando Blooma (Legolas), Liv Tyler (półelfka Arwena), Cate Blanchett (Galadriela) czy Evangeline Lily (stworzona na potrzeby filmowej fabuły „Hobbita” Tauriel).
Elfy u Tolkiena, czyli witamy w Śródziemiu
W języku quenejskim, sztucznej mowie stworzonej przez Tolkiena na potrzeby jego uniwersum, wszystkie elfy określane były mianem „Quendi”, czyli „mówiących”. Nazywani byli także Pierworodnymi, gdyż pojawili się na ziemi w trakcie Lat Drzew i byli pierwszymi, przed ludźmi, Dziećmi Ilúvatara na Ardze (królestwo powołane jako miejsce życia elfów i ludzi, Pierworodnych i Następców; miejsce akcji większości utworów Tolkiena dotyczących Śródziemia).
Silmarillion. Wydanie ilustrowane (okładka twarda)
Tworząc elfy brytyjski autor bazował przede wszystkim na obecnych w mitologii nordyckiej Ljósálfar, co przetłumaczyć można jako „jasne” elfy (w opozycji do Dökkálfar, mrocznych elfów): szlachetne, obdarzone cechami wręcz boskimi i duchowymi mocami oraz czułymi zmysłami, a także niezwykle silnie związane z naturą. Elfy Tolkiena są także nieśmiertelne w tym sensie, że są niepodatne na choroby oraz efekty starzenia. Mogą jednak zostać pozbawione życia (np. w walce), jednak ich dusza, w przeciwieństwie do duszy ludzkiej, która opuszcza świat na zawsze, wędruje do mitycznej, błogosławionej krainy o nazwie Valinor.
Elfy u Sapkowskiego
Aen Seidhe, bo takim mianem określane są elfy w uniwersum stworzonym przez Andrzeja Sapkowskiego, podobnie jak u Tolkiena, pojawiły się na ziemi znacznie wcześniej, niż ludzie (chociaż później, niż gnomy i krasnoludy), co podkreśla ich „boskie” cechy i bliskość z naturą. Nie są jednak nieśmiertelne, chociaż mogą żyć po kilkaset lat – mimo to nie należą do licznej grupy, gdyż rozmnażają się znacznie wolniej, niż ludzie.
Elfy u Sapkowskiego są istotami niezwykle atrakcyjnymi fizycznie: o smukłej budowie ciała, wyrazistych oczach w kształcie migdałów, szpiczastych uszach i pięknych twarzach. Królowa wolnych elfów z Dol Blathanna, Francesca Findabair, uchodziła za najpiękniejszą kobietę świata (chociaż warto wspomnieć, iż Isengrim Faoiltiarna, legendarny przywódca Scoia'tael, stracił swoją urodę za sprawą oszpecającej twarz blizny).
Ostatnie życzenie. Wiedźmin. Tom 1 (okładka miękka)
Elfy w interpretacji Andrzeja Sapkowskiego władają też biegle magią, z podróżami w czasie włącznie; mogą przepowiadać przyszłość (jak Ithlinne Aegli, legendarna elfia prorokini), doskonale posługują się łukiem i potrafią poruszać się bezszelestnie. Podkreślają swoją odmienność i odrębność od innych ras, w tym najbardziej od ludzi. Chociaż niezwykle cenią sztukę i muzykę oraz lubują się w wizualnym pięknie, nie powinno się postrzegać ich jako istoty bezbronne i słabe. Wręcz przeciwnie: niesamowicie silna, wręcz pierwotna więź z naturą stanowi jedną z największych elfich mocy. W wiedźmińskim uniwersum elfy są także symbolem oporu przed ludzką dominacją, którą znoszą zdecydowanie gorzej od krasnoludów i niziołków, co sprawia, że są też grupą najbardziej represjonowaną.
Dziedzictwo mitologii germańskiej, czyli efly u Bernharda Hennena i Sandry Regnier
Jako protoplastów elfich rodów, bractw i bohaterów we współczesnej literaturze wskazuje się przede wszystkim mitologię nordycką, ale także i germańską. Nie powinno więc dziwić, iż dwoje czołowych autorów najbardziej poczytnych książek z elfami w rolach głównych to właśnie Niemcy: Bernhard Hennen i Sandra Regnier.
Stworzony bez Hennena cykl o elfach stanowi niezwykle rozbudowane, bogate uniwersum o trzech okresach czasowych, w ramach których ukazana jest wielowątkowa i trójpłaszczyznowa, wciągająca historia Mandreda, jarla skandynawskiej wioski i towarzyszących mu elfów. Borykają się oni z trudnym zadaniem eliminacji ostatniego żyjącego devantara, niezwykle niebezpiecznego demona posługującego się magią. Narracja Hennena trzyma w napięciu w zasadzie nieustannie, wprowadzając do elfiego świata fantasy elementy horroru i rasowego suspensu.
Napisana przez Sandrę Regnier seria „Pan” to zdecydowanie lżejsza lektura, skierowana do młodszego odbiorcy i porównywana czasem z sagą „Zmierzch” Stephenie Meyer. Główną bohaterką jest tu bowiem zahukana, wręcz prześladowana przez rówieśników Felicity Morgan – „wiecznie zaspana niezdara z aparatem na zębach”. Okazuje się jednak, iż dziewczyna ma odegrać kluczową rolę w antycznej przepowiedni elfów, a do jej wypełnienia oddelegowany zostaje zabójczo przystojny i tajemniczy Lee Fitzmo, wysłannik królestwa elfów.
Sekretne dziedzictwo króla elfów. Pan. Tom 1 (okładka miękka)
Na szali stoi nie tylko przyszłość mitycznej krainy, ale i uczucie, które, oczywiście, połączy Felicity i Lee.
Świat nastoletnich elfów według Holly Black
„Okrutny książę” to seria książek (a dokładniej trylogia oraz dwie powieści towarzyszące) amerykańskiej pisarki Holly Black, znanej ze świetnie przyjętych i ogromnie popularnych „Kronik Spiderwick”, które znalazły się na liście bestsellerów „New York Timesa”.
Cykl powieści stanowi interesujący flirt „klasycznego” fantasy z gatunkiem young adult, pokazującego młodych ludzi, dopiero wchodzących w dorosłość i borykających się z nowymi, często przerastającymi ich problemami. W pierwszym tomie trylogii główna bohaterka, 17-letnia Jude Duarte wraz z trzema siostrami zostaje porwana do świata elfów, Elfham. Po dziesięciu latach wciąż walczy o swoje miejsce w niegościnnej krainie, której mieszkańcy gardzą zwykłą śmiertelniczką, okazując swoją wyższość na każdym kroku. Najokrutniejszy w swoich prześladowaniach jest książę Cardan, najmłodszy z potomków Najwyższego Króla. Jude jest jednak zdeterminowana, aby zawalczyć o swoją pozycję na dworze – rzuca więc Cardonowi wyznanie, którego realizacja w świecie elfich intryg okazuje się dużo trudniejsza, niż można było przypuszczać.
Okrutny książę. Tom 1 (okładka miękka)
Jednak wbrew temu, czego można byłoby się spodziewać, Black nie tworzy kolejnej nudnie szlachetnej i wiedzionej jedynie naiwnymi pobudkami bohaterki: Jade powoli odkrywa w sobie cechy, których się nie spodziewała, a rosnąca w niej żądza władzy staje się motorem napędowym ciekawej, niesztampowej fabuły. Uniwersum Elfhame uzupełniają także dwie powieści towarzyszące: „Zagubione siostry”, zgłębiająca skomplikowane relacje między bliźniaczkami, Jude i Taryn; oraz „Las na granicy światów”, którego bohaterami są Król Olszyn i Severin, odgrywających kluczowe role w „Okrutnym księciu”.
Jak łatwo zauważyć postać elfa przeszła na przestrzeni lat wiele przemian i chociaż archetyp pozostaje niezmienny (elf to istotna doskonalsza niż człowiek), wielu twórców dzieł kultury w różny sposób portretowało tę rasę. Jesteśmy bardzo ciekawi, która fantastyczna rasa należy do waszych ulubionych? Koniecznie podzielcie się z nami swoimi sympatiami w komentarzach! A jeśli chcecie dowiedzieć się czegoś ciekawego na temat innej istoty, która stała się popkulturowym hitem, przeczytajcie artykuł „Od potwora do chłopaka z plakatu. Jak zmieniał się obraz wampira w popkulturze?”.
Komentarze (0)